Δεν είναι υπερβολή να πούμε πως ο σύγχρονος εργαζόμενος είναι ο «νέος υπεράνθρωπος».  Οι εργαζόμενοι σήμερα βιώνουν την πιο απαιτητική φάση στη σύγχρονη ιστορία της εργασίας, με ολοένα και περισσότερες απαιτήσεις από τους εργοδότες τους, τους πελάτες και την κοινωνία.

Η ένταξη πλέον σ’ ένα εργασιακό περιβάλλον εκτός από τα κατά παράδοση απαιτούμενα hard skills, δηλαδή τις δεξιότητες ή τα ειδικά προσόντα, που διδάσκονται και μπορεί να αποκτηθούν μέσω εκπαιδευτικής διαδικασίας ή κατάρτισης, απαιτεί πλέον και soft skills, δηλαδή προσόντα που αφορούν τις κοινωνικές δεξιότητες του ατόμου και τον τρόπο που σχετίζεται και αλληλοεπιδρά με άλλα άτομα.

Στο σύγχρονο εργασιακό περιβάλλον η εστίαση του ενδιαφέροντος δεν αφορά μόνο την απόδοση των υπαλλήλων, αλλά και τις συνθήκες που τη διαμορφώνουν. Η ενεργητική ακρόαση της «φωνής του υπαλλήλου» (Voice of the Employee) βοηθά στην κατανόηση των συνθηκών εργασίας.

Στο πλαίσιό της, λοιπόν, έχει διαπιστωθεί ότι επί των ημερών μας:
• λιγότεροι από τους μισούς εργαζομένους αισθάνονται «δεμένοι» με τη δουλειά τους. Οι όχι «δεμένοι» με την εταιρεία στην οποία απασχολούνται, είναι αυτοί που διεκπεραιώνουν την εργασία τους χωρίς ενέργεια και πάθος,
• οι τρεις στους τέσσερις εργαζόμενους εκδηλώνουν διάθεση φυγής από τον εργοδότη τους, αλλά όχι από το επάγγελμά τους,
• ο ένας στους τρεις εργαζόμενους ένιωσαν ψυχολογική πίεση, κατάθλιψη ή άγχος το 2022 και
• οι χρηματικές απολαβές δεν είναι το μόνο που ενδιαφέρει τους εργαζόμενους. Η κουλτούρα και το αξιακό σύστημα μιας εταιρείας είναι κάτι που τους αφορά, καθώς πρόκειται για παράγοντες που επηρεάζουν την απόδοσή τους στην εργασία.

Τόσο την Ευρώπη όσο και γενικότερα η διασφάλιση της ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και ιδιωτικής ζωής του εργαζόμενου αναδεικνύεται σε πρωτεύον ζήτημα. Άλλωστε, από το 2019 ισχύει η Οδηγία (ΕΕ 2019/1158) του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και Συμβουλίου, που αναφέρεται σε αυτή την ισορροπία και είναι ενσωματωμένη στο νόμο 4808/2021.
Ήδη από το 2017 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανέδειξε, μεταξύ άλλων, τη σημασία της πρόληψης των ψυχοκοινωνικών κινδύνων ως παραγόντων που επηρεάζουν την υγεία των εργαζομένων, όπως και την απόδοσή τους. Μάλιστα, τον Οκτώβριο του 2023 το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο εξέδωσε συμπεράσματα σχετικά με την ψυχική υγεία και την επισφαλή εργασία, διασυνδέοντας για πρώτη φορά την ψυχική υγεία με την απασχόληση.

Σήμερα για τις επιχειρήσεις άνω των είκοσι ατόμων προβλέπονται νέες υποχρεώσεις, όπως, μεταξύ άλλων, η κατάρτιση επιχειρησιακών πολιτικών για την πρόληψη και καταπολέμηση της βίας και παρενόχλησης στην εργασία ή τη διαχείριση των εσωτερικών καταγγελιών, ενώ έχουν θεσπιστεί τα δικαιώματα των θιγόμενων εργαζομένων.

Στο πλαίσιο αυτό, ο εργοδότης, μεταξύ άλλων, υποχρεούται να καταρτίζει πρόγραμμα προληπτικής δράσης και βελτίωσης των συνθηκών εργασίας στην επιχείρησή του, λαμβάνοντας ιδίως υπόψιν του την οργάνωση της εργασίας, τις κοινωνικές σχέσεις, τους περιβαλλοντικούς και τεχνολογικούς παράγοντες αλλά και τους ψυχοκοινωνικούς κινδύνους, και να τους αξιολογεί μεταξύ άλλων κινδύνων, όπως της βίας και της παρενόχλησης –περιλαμβανομένης της σεξουαλικής παρενόχλησης– και να λαμβάνει μέτρα για την πρόληψη, τον έλεγχο και τον περιορισμό τους.

Η ψυχική υγεία αποτελεί σημαντικό ζήτημα όσον αφορά την ικανότητα εργασίας και την παραγωγικότητα. Αντιστρόφως, οι ψυχοκοινωνικοί κίνδυνοι στην εργασία μπορεί να είναι επιζήμιοι για την ψυχική υγεία. Ειδικότερα, η επισφαλής εργασία, περιλαμβανομένων των ανεπαρκώς αμειβόμενων και απροστάτευτων θέσεων εργασίας, οδηγεί ενδεχομένως σε διαταραχές, όπως το άγχος και την κατάθλιψη.

Οι αναδυόμενοι ψυχοκοινωνικοί κίνδυνοι
Σήμερα οι κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες, σε συνδυασμό με τις διαρκείς μεταβολές στο περιβάλλον της εργασίας, δημιουργούν το υπόστρωμα όπου αναπτύσσονται μια σειρά νέοι ψυχοκοινωνικοί κίνδυνοι, οι οποίοι χαρακτηρίζονται ως «αναδυόμενοι». Οι εν λόγω ψυχοκοινωνικοί κίνδυνοι, που ευθύνονται για την εκδήλωση ψυχοπαθολογικών καταστάσεων, συνδέονται με το εργασιακό στρες, την επαγγελματική εξουθένωση (burnout), την ψυχολογική ή ηθική παρενόχληση στην εργασία που χαρακτηρίζεται από επανάληψη και πρόθεση, με σκοπό την αποπομπή του θύματος από την εργασία (mobbing, work harassment ή bullying), την ψυχολογική ή ηθική παρενόχληση αρχικά στο εργασιακό περιβάλλον και στη συνέχεια εκτός των χώρων εργασίας, η οποία συνοδεύεται από καταδιωκτική συμπεριφορά εκ μέρους του θύτη με σκοπό να προκαλέσει φόβο στο θύμα-εργαζόμενο (stalking), και τη σωματική βία στην εργασία.

Σε αυτό το πλαίσιο, εργοδότες και εργαζόμενοι οφείλουν να δρουν, προκειμένου να διασφαλίσουν τον ανθρώπινο παράγοντα, τον πλέον σημαντικό και κρίσιμο για τη λειτουργία των επιχειρήσεων του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα.

Για να επιτευχθεί κάτι τέτοιο, πρέπει να κατανοούμε τους ψυχοκοινωνικούς κινδύνους σ’ ένα εργασιακό οικοσύστημα. Στην περίπτωση του λιανεμπορίου, για παράδειγμα, οι προκλήσεις για τους εργαζόμενους είναι ποικίλες. Οι υπάλληλοι των καταστημάτων αντιμετωπίζουν φόρτο εργασίας, πίεση από τους εργοδότες αλλά και τους πελάτες, οι οποίοι ενίοτε δεν περιορίζεται σε λεκτικές επιθέσεις, αλλά εκτείνονται έως τις σωματικές επιθέσεις.

Τι είναι και τι προσφέρει το COPSOQ
Για να αντιμετωπιστούν ανάλογες προκλήσεις και να δημιουργήσουμε τις λύσεις εκείνες, που θα εξασφαλίσουν ένα ισορροπημένο εργασιακό περιβάλλον, είναι σκόπιμο να καταγράψουμε και να μετρήσουμε τους σχετικούς κινδύνους. Στην Netrino Advisory θεωρούμε πως οι επιχειρηματικές αποφάσεις οφείλουν να στηρίζονται σε δεδομένα, τα οποία προσδιορίζουν αντικειμενικά την κατάσταση του εργασιακού περιβάλλοντος. Στην περίπτωση της μέτρησης των ψυχοκοινωνικών κινδύνων θεωρούμε πως το επιστημονικό εργαλείο COPSOQ (Copenhagen Psychosocial Questionnaire) είναι το πλέον κατάλληλο για την ελληνική περίπτωση.

Το COPSOQ είναι ένα αξιόπιστο, διεθνές διαγνωστικό εργαλείο –χρησιμοποιείται από σαράντα χώρες– για τον εντοπισμό, τη μέτρηση και τη συγκριτική αξιολόγηση των ψυχοκοινωνικών κινδύνων στο χώρο εργασίας και αποβλέπει στη διαρκή οργανωσιακή βελτίωση των οργανισμών που το χρησιμοποιούν. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί εύκολα από το ανθρώπινο δυναμικό όλων των θέσεων εργασίας και απ’ όλα τα ιεραρχικά επίπεδα μιας επιχείρησης ανεξαρτήτως κλάδου, μεγέθους και τομέα εργασίας στον ιδιωτικό ή τον δημόσιο τομέα.

Το COPSOQ, μέσω των περίπου σαράντα δεικτών του, μετρά με ειδικά εξελιγμένα επιστημονικά μοντέλα την εργασιακή πίεση (work-strain), τον εργασιακό εκφοβισμό (bullying), την εργασιακή εξουθένωση (burn-out), τη συναισθηματική πίεση (emotional-strain), την ισορροπία της εργασιακής και της οικογενειακής ζωής (work-life balance), την εργασιακή ικανοποίηση (job satisfaction), την τάση εγκατάλειψης της θέσης εργασίας (intention to leave), την τάση κατάθλιψης που οφείλεται στην εργασία (mental health issues), καθώς και άλλους παράγοντες που ενδεχομένως ελλοχεύουν στο σύγχρονο εργασιακό περιβάλλον.

Το συγκριτικό πλεονέκτημά του έναντι άλλων σχετικών εργαλείων είναι η απλότητα των ερωτημάτων του, τα οποία μπορεί απαντηθούν από κάθε εργαζόμενο ανεξαρτήτως του επιπέδου κατάρτισής του. Η διεξαγωγή μιας έρευνας COPSOQ εισφέρει πολλά οφέλη στην επιχείρηση που τη διενεργεί. Ειδικότερα, καταγράφει το επίπεδο ψυχοκοινωνικού κινδύνου της επιχείρησης –τα ευρήματα της σχετικής έρευνας λειτουργούν ως εργαλείο πρόληψης και διαρκούς βελτίωσης της ψυχοσωματικής ευεξίας και υγείας των εργαζομένων–, ενώ αποτυπώνει το «εργασιακό κλίμα» και τη «διάθεση και ικανότητα» του ανθρώπινου κεφαλαίου για παραγωγική εργασία, καθώς και την ικανοποίηση και αφοσίωση των εργαζομένων, προσφέροντας λύσεις σε ό,τι αφορά την ελαχιστοποίηση του εργασιακού-οργανωσιακού κινδύνου.

Οι επιχειρηματίες της εποχής μας αντιμετωπίζουν πλήθος προκλήσεων, όμως η σύγχρονη πραγματικότητα τους δίνει τα εργαλεία να το κάνουν οργανωμένα, με πλάνο και προοπτική.

Μαρία Καρακλιούμη: Στατιστικός, Partner της Netrino Advisory

Also shared by :

σελφ σέρβις